ประวัติและปฏิปทา
พระครูอรรคธรรมวิจารณ์ (พ่อท่านเลิศ ฉนฺโน)

วัดหนองหลัก
ต.เหล่าบก อ.ม่วงสามสิบ จ.อุบลราชธานี

พระครูอรรคธรรมวิจารณ์ (พ่อท่านเลิศ ฉนฺโน ศาลาทอง) ท่านเป็นเจ้าอาวาสรูปที่ ๖ พ.ศ. ๒๔๗๐-๒๕๑๕ ท่านเกิดวันที่ ๘ เมษายน พ.ศ.๒๔๔๕ ตรงกับวันอังคารขึ้น ๑ ค่ำ เดือน ๕ ปีขาล ที่บ้านหนองหลัก โยมบิดาชื่อ นายทัด มารดาชื่อ นางทา มีพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน ๙ กัน คือ
๑. นางผัด หวานใจ
๒. นางพร พาลพล
๓. นายสด ศาลาทอง
๔. นางทอง ศาลาทอง
๕. น.ส.ยาจันทร์ศาลาทอง
๖. น.ส.อ่ำ ศาลาทอง
๗. นายสม ศาลาทอง
๘. พระครูอรรคธรรมวิจารณ์ (พ่อท่านเลิศ ฉนฺโน)
๙. นางน้อย ประดับสุข

◉ การศึกษาเบื้องต้น
พ่อท่านเลิศ ฉนฺโน ได้ศึกษาที่โรงเรียนวัดหนองหลัก จนจบประถมบริบูรณ์ จึงบรรพชาที่วัดหนองหลัก วันที่ ๕ มกราคม พ.ศ.๒๔๕๖ โดยมีพระอุปัชฌาย์บุดี เป็นพระอุปัชฌาย์ อุปสมบท วันที่ ๒๑ เมษายน ๒๙ ปีอายุได้ ๒๑ ปี มีพระอุปัชฌาย์บุดี เป็นพระอุปัชฌาย์ พระอยู่ เป็น พระกรรมวาจาจารย์ พระทึง เป็นพระอนุสาวนาจารย์ เมื่ออุปสมบทแล้วได้เรียนและเข้าสอบ น.ธ.ตรี สอบได้ในปีนี้ จากนั้นท่านไม่เข้าสอบอีกเลย

◉ งานด้านการศึกษา
พ.ศ. ๒๔๗๘ เริ่มเปิดสอนบาลี โดยมีพระมหาศรี หวานใจ ซึ่งได้ศึกษาจากวัดเทพศิรินทราวาส เป็นครูสอน ปีต่อมา มีพระมหาอิ่ม คูณค้ำ ช่วยสอนอีกรูปหนึ่ง

พ.ศ. ๒๔๘๐ จึงมีผู้สอบประโยค ป.ธ. ๓ ได้ ๒ รูป คือ พระเอี่ยม ศาลาทอง พระทองคำ จารุวงศ์ บ้านนาขาม เป็นรูปแรกของสำนักเรียนและคงจะเป็นคณะแรกของผู้ที่เรียนและสอบได้ในถิ่นนั้นเป็นที่เล่าลือกันมากคงจะเป็นเหตุนี้ด้วย ที่หลวงพ่อพระโพธิญาณเถระ (หลวงพ่อชา วัดหนองป่าพง) จึงได้เดินทางไปศึกษาที่วัดนี้ชั่วระยะเวลาหนึ่ง นับแต่นั้นมา การศึกษาวิชาบาลีก็ไม่เคยขาดช่วง
พ.ศ.๒๔๙๕ ขอเปิดหน่วยสอบธรรมสนามหลวงขึ้นที่วัดหนองหลักโดยรวม ๓ ตำบล คือตำบลเหล่าบก ตำบลยางโยภาพ และตำบลดุมใหญ่

◉ งานด้านการปกครอง
พ.ศ. ๒๔๗๐ เป็นเจ้าอาวาสวัดหนองหลัก
พ.ศ. ๒๔๗๓ เป็นเจ้าคณะตำบลโพนเมืองน้อย
พ.ศ. ๒๔๗๔ เป็นเจ้าคณะตำบลเหล่าบก
พ.ศ. ๒๙๗๗ เป็นพระอุปัชฌาย์ตำบลเหล่าบก

◉ งานสาธารณูปการ
พ.ศ. ๒๔๘๐ ชักชวนชาวบ้านสร้างถนนจากถนนชยางกูร ไปยังหมู่บ้านหนองหลัก กว้าง ๑๒ เมตรยาว ๒ กิโลเมตรเศษ
พ.ศ. ๒๔๙๓ ปฏิสังขรณ์อุโบสถวัดหนองหลัก โดยขยายให้กว้างออกไปจากเดิมเป็นกว้าง ๙ เมตร ยาว ๑๕ เมตร สิ้นค่าบูรณะ ๖๕,๖๐๔ บาท
พ.ศ. ๒๔๙๘ สร้างอาคารเรียนปริยัติธรรม เป็นเรือนไม้ใต้ถุนสูงกว้าง ๙ เมตร ยาว ๑๕ เมตรสิ้นค่าก่อสร้าง ๑๘,๐๐๐ บาท และได้ร่วมกับชาวบ้าน สร้างทำนบกั้นห้วยเวียงหลวง เพื่อให้มีน้ำใช้ได้ตลอดปี ซึ่งมีผลจนปัจจุบัน

พ.ศ. ๒๕๐๐ เป็นประธานสร้างโบสถ์และศาลาการเปรียญวัดบ้านหนองขุ่น ตำบลยางโยภาพ
พ.ศ. ๒๕๐๕ เป็นประธานสร้างโบสถ์วัดบ้านสงยาง ไม่สำเร็จมรณภาพก่อน
พ.ศ. ๒๕๐๕ สร้างกุฏิตึก ๒ ชั้นหลัง กว้าง ๖ เมตรยาว ๙ เมตรสิ้นค่าก่อสร้าง ๕๕,๙๕๙ บาท
พ.ศ. ๒๕๑๓ สร้างศาลา กว้าง ๑๔ เมตร ยาว ๓๒ เมตร ยังไม่เสร็จเหลือเพียงเทพื้น มรณภาพเสียก่อน

◉ สมณศักดิ์
พ.ศ. ๒๔๘๒ ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์ เป็นพระครูชั้นตรี ทีพระครูอรรคธรรมวิจารณ์ ตำแหน่งเจ้าคณะตำบลชั้นตรี
พ.ศ. ๒๕๑๓ ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์ เป็นพระครูชั้นเอก (เลื่อนจากชั้นตรีเป็นชั้นเอก) ในนามเดิม เทียบเท่าพระครูผู้ช่วยเจ้าอาวาสพระอารามหลวงชั้นเอก

◉ มรณกาล
ในระยะที่ก่อสร้างศาลาการเปรียญวัดหนองหลักอยู่นั้น ท่านชราภาพมากแล้ว แต่ด้วยความห่วงใยในการก่อสร้าง จึงได้ฝืนสภาพของสังขารเพื่อให้งานสำเร็จโดยเร็วครั้นวันที่๑๕ สิงหาคม ๒๕๑๕ ต้องเข้าโรงพยาบาลจังหวัดอุบลฯ เพราะเป็นไส้ติ่งอักเสบและเส้นโลหิตใหญ่พองตัว ผ่าตัดแล้วไม่หาย หมอได้แนะนำให้ส่งกรุงเทพ คณะศิษย์จึงนำส่งโรงพยาบาลมิชชั่น กทม. และในที่สุดได้มรณภาพที่โรงพยาบาลมิชชั่น เมื่อวันที่ ๒๕ สิงหาคม ๒๕๑๕ รวมอายุได้ ๗๑ ปี ๔ เดือน ๒๕ วัน พรรษา ๕๐ พรรษา

◉ ประวัติการสร้างเหรียญพระครูอรรคธรรมวิจารณ์ (พ่อท่านเลิศ) วัดหนองหลัก มีทั้งหมด ๓ รุ่น ดังนี้

๑. เหรียญรุ่นแรก พระครูอรรคธรรมวิจารณ์ (พ่อท่านเลิศ) วัดหนองหลัก เป็นเหรียญทองแดงรูปไข่ เนื่องในงานทำบุญอายุครบ ๕ รอบ พ.ศ. ๒๕๐๕ จำนวน ๒,๐๐๐ เหรียญ
๒. เหรียญรุ่นสอง พระครูอรรคธรรมวิจารณ์ (พ่อท่านเลิศ) วัดหนองหลัก เป็นเหรียญทองแดงรูปไข่เช่นเดียวกับรุ่นแรก เนื่องในงานสร้างศาลาการเปรียญ พ.ศ. ๒๕๑๓ จำนวน ๕,๐๐๐ เหรียญ
๓. เหรียญรุ่นสาม พระครูอรรคธรรมวิจารณ์ (พ่อท่านเลิศ) วัดหนองหลัก เป็นเหรียญทองเหลืองชุบสีขาว เนื่องในงานสร้างอุโบสถวัดบ้านขมิ้น จำนวน ๑,๐๐๐ เหรียญ โดยเอาเหรียญรุ่นสองเป็นแบบ แตกต่างกันที่สีเป็นสีขาว

(คัดจากหนังสืองานพระราชทานเพลิงศพพ่อท่านเลิศ ฉนฺโน)
ขอขอบคุณ ข้อมูลจากหนังสือ วัดหนองหลัก โดย พระครูศรีธรรมวิบูล เจ้าอาวาสวัดหนองหลัก รูปที่ 8 เจ้าคณะอำเภอม่วงสามสิบ จังหวัดอุบลราชธานี