ประวัติและปฏิปทา หลวงปู่ซามา อจุตโต วัดป่าอัมพวัน ต.น้ำหมาน อ.เมือง จ.เลย
จังหวัดเลยเป็นดินแดนแห่งสงฆ์สุปฏิปันโน มาตั้งแต่อดีตมาจนถึงปัจจุบัน มีพระสงฆ์ที่มีชื่อเสียงเป็นที่เคารพบูชาของคนทั่วไปมากมาย เช่น หลวงปู่คำดี ปภาโส วัดถ้ำผาปู่นิมิตร หลวงปู่หลุย จันทสาโร วัดถ้ำผาบิ้ง หลวงปู่ชอบ ฐานสโม วัดป่าสัมมานุสรณ์ หลวงปู่ศรีจันทร์ วัณณาโภ วัดศรีสุทธาวาส
กล่าวสำหรับหลวงปู่ซามา อจุตโต แห่งวัดป่าอัมพวัน บ้านไร่ม่วง อ.เมือง จ.เลย เป็นพระเถระชั้นผู้ใหญ่อยู่รูปหนึ่ง แม้ท่านจะมรณภาพไปหลายปีแล้ว แต่ก็ยังเป็นที่เคารพนับถือของคนจังหวัดเลย ได้ไปกราบไหว้บูชามิได้ขาด
หลวงปู่ซามา อจุตโต เป็นพระเถระชั้นผู้ใหญ่รูปหนึ่งของเมืองเลย ครองตนอยู่ในเพศสมณะ เสมอต้นเสมอปลาย อยู่ในศรัทธาของพุทธศาสนิกชนมาอย่างยาวนาน ได้รับการยกย่องว่าเป็นบุคลากรทางพระพุทธศาสนาที่มีความสามารถสูงและอุทิศตนพัฒนาการเรียนการสอนพระปริยัติธรรมอย่างไม่รู้เหน็ดเหนื่อย
หลวงปู่ซามา ท่านถือกำเนิดเมื่อวันที่ ๓ เม.ย. พ.ศ. ๒๔๔๗ ณ บ้านขามเปี้ย ต.พระลับ อ.เมือง จ.ขอนแก่น เกิดในสกุล สินทร
ในช่วงวัยเยาว์ ได้บรรพชาที่วัดในท้องถิ่น แต่เพียงไม่นานก็จำต้องลาสิกขาไปช่วยครอบครัวหาเลี้ยงชีพระยะหนึ่ง
ครั้นเมื่ออายุครบ ๒๐ ปีบริบูรณ์ เข้ารับการอุปสมบทที่วัดบ้านดอนแขม อ.เมือง จังหวัดขอนแก่น
บวชเรียนได้ ๔ พรรษา จึงมีโอกาสพบกับพระกัมมัฏฐานสายหลวงปู่มั่นที่ไปปักกลดในละแวกนั้น ซึ่งนำโดย พระอาจารย์วาท หลวงปู่ซามาได้มีโอกาสรับฟังธรรม บังเกิดความเลื่อมใส จึงได้ขอญัตติเป็นพระสายป่าคณะธรรมยุต เมื่อวันที่ ๖ มิ.ย. พ.ศ.๒๔๗๓ ที่วัดไชยชุมพล ต.บ้านเต่า อ.บ้านแท่น จ.ชัยภูมิ โดยมี พระครูพิศาล เป็นพระอุปัชฌาย์, พระอาจารย์หล้า เป็นพระกรรมวาจาจารย์
หลังจากญัตติเป็นพระสงฆ์คณะธรรมยุตแล้ว พระอาจารย์วาทได้พาออกเดินท่องธุดงควัตรไปตามสถานที่ต่างๆ กระทั่งเดินทางมาที่จังหวัดเลย ได้พบปะและได้ศึกษาธรรมจาก หลวงปู่ชอบ ฐานสโม และ หลวงปู่หลุย จันทสาโร พระกัมมัฏฐานชื่อดัง
ในช่วงที่มาอยู่จำพรรษาที่วัดป่าอัมพวัน บ้านไร่ม่วง อ.เมือง จ.เลย หลวงปู่ศรีจันทร์ วัณณาโภ เจ้าคณะจังหวัดเลยในขณะนั้นได้แต่งตั้งให้หลวงปู่ซามา เป็นเจ้าคณะตำบล
ในครั้งที่ หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต บูรพาจารย์สายพระป่ากรรมฐานได้มรณภาพ หลวงปู่ศรีจันทร์ได้มอบหมายให้หลวงปู่ซามาเป็นตัวแทนคณะสงฆ์จังหวัดเลย ไปรับอัฐิธาตุของท่านหลวงปู่มั่น นำมาเก็บไว้ในอุโบสถวัดศรีสุทธาวาส จ.เลย
ในปี พ.ศ.๒๕๒๐ หลวงปู่ศรีจันทร์ และหลวงปู่ซามา พร้อมด้วยพระเถระผู้ใหญ่อีก ๓ รูปคือ พระราชศีลสังวร วัดศรีโพนแท่น อ.เชียงคาน จ.เลย หลวงปู่ท่อน ญาณธโร วัดศรีอภัยวัน จ.เลย และ หลวงพ่อสีทน ศีลธโน วัดถ้ำผาปู่ อ.เมือง จ.เลย รวม ๕ รูป ได้รับกิจนิมนต์เข้าร่วมพิธีพุทธาภิเษกที่จังหวัดปราจีนบุรี
ในช่วงเดินทางขากลับไปจังหวัดขอนแก่น ระหว่างทางมาถึง อำเภอคง จังหวัดนครราชสีมา มีรถยนต์วิ่งสวนทางมาเกิดยางแตก รถพุ่งเข้าหารถตู้ที่มีพระเถระผู้ใหญ่ทั้ง ๕ รูปนั่งโดยสารอยู่ คนขับจึงหักหลบ เกิดพลิกคว่ำลงข้างถนน ทำให้พระเถระชั้นผู้ใหญ่ที่นั่งมากับรถได้รับบาดเจ็บ โดยเฉพาะหลวงปู่ซามาอาการสาหัสกว่าทุกรูป ได้มีการนำส่งพระภิกษุทั้ง ๕ รูป เข้ารักษาที่โรงพยาบาลนครราชสีมา
เมื่ออาการดีขึ้นหลวงปู่ศรีจันทร์ และพระผู้ใหญ่ที่ไปด้วยกันก็กลับจังหวัดเลย ส่วนหลวงปู่ซามายังต้องรักษาตัวอยู่ที่จังหวัดนครราชสีมา จนอาการดีขึ้นจึงนำกลับมาที่วัดป่าอัมพวัน อาการของหลวงปู่ซามาไม่ค่อยดีนัก พอทุเลาบ้าง จนในเดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๒๓ ท่านมีอาการทรุดลง กระทั่งวันที่ ๑๑ เม.ย. พ.ศ. ๒๕๒๓ เวลา ๑๒.๓๐ น. จึงมรณภาพอย่างสงบ สิริอายุ ๗๖ ปี พรรษา ๕๐
ธรรมโอวาท
“ปฏิบัติเถิดธรรมสมาธินี้ เมื่อใครได้ปฏิบัติแล้วแม้ถึงคราววิบัติธรรมะก็ช่วยได้ ธรรมะเป็นเกราะแก้วเกราะขวัญของพวกเราเป็นอย่างดียิ่ง เป็นอะไรละ่…เป็น พุทธรักษา ธรรมรักษา สังฆรักษา รักษาให้พ้นจากความตายได้จริงๆ”
“สังขารเป็นของไม่ดี เป็นที่เจ็บปวด สังขารเป็นของเจ็บช้ำดังนั้นจึงต้องปล่อยจึงต้องถอน ไม่ต้องยึดถือเพราะสังขารเป็นของจัญไร ไม่มีที่พึ่งหัวใจมีที่พึ่งอยู่ที่ภาวนา พุทโธๆเป็นที่พึ่งของจิตใจ ต้องตั้งใจภาวนาพุทโธ”
“การปฏิบัติธรรมความดีบริสุทธิ์ เป็นกำไรของจิตใจเราจะได้หมดทุกข์เสียที”