ประวัติและปฏิปทา
หลวงปู่คาน คันธิโย
วัดโพธิ์ไชย อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม

หลวงปู่คาน คันธิโย วัดโพธิ์ไชย พระเถรานุเถระชั้นผู้ใหญ่ศิษย์หลวงปู่ศรีทัตถ์ ญาณสัมปันโน อีกทั้งยังเป็นพระอาจารย์ของหลวงปู่ตื้อ อจลธัมโม

◎ ชาติภูมิ
หลวงปู่คาน คันธิโย วัดโพธิ์ไชย นามเดิมชื่อ “คาน สุวรรณมาโจ” เมื่อวันศุกร์ที่ ๗ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๒๔ ณ หมู่ ๓ ต.ท่าอุเทน อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม

ในช่วงวัยเยาว์ มีโอกาสศึกษาหนังสือธรรมจากวัดในหมู่บ้าน

◎ อุปสมบท
ปี พ.ศ.๒๔๔๕ อายุครบ ๒๑ ปี เข้าพิธีอุปสมบท ที่พัทธสีมาวัดโพธิ์ไชย ต.ท่าอุเทน อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม โดยมี พระครูทน วัดโพนแก้ว เป็นพระอุปัชฌาย์, พระเคน อุตตโม เป็นพระ กรรมวาจาจารย์ และ พระหนู วิริโย เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้รับฉายาว่า “คนฺธิโย”

หลังบวชได้ ๑ พรรษา ได้กราบลาพระอุปัชฌาย์ไปเรียนที่กรุงเทพฯ ในสำนักวัดเทพธิดาราม

แต่ในห้วงเวลาดังกล่าว ขณะเตรียมสอบชั้นเปรียญธรรม ได้ทราบข่าวพี่ชายเสียชีวิต จึงเดินทางกลับมาบ้านทำศพพี่ชายและพี่สะใภ้ที่ป่วยตายด้วยโรคอหิวาตกโรค และไม่ได้กลับไปกรุงเทพฯ อีกเลย

ต่อมา พระโพธิราช เจ้าอาวาสมรณภาพ ทำให้ขาดพระผู้ปกครอง พ.ศ.๒๔๕๖ ท่านได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเจ้าอาวาส นับแต่นั้นมา

หลวงปู่คาน คันธิโย วัดโพธิ์ไชย ท่านยังเป็นพระอุปัชฌาย์ให้พระเถระชื่อดัง เป็นกำลังสำคัญในบวรพระพุทธศาสนา ๒ รูป คือ หลวงปู่ตื้อ อจลธัมโม วัดป่าอรัญญวิเวก จ.นครพนม และ หลวงปู่ทองรัตน์ กันตสีโล วัดป่าบ้านคุ้ม จ.อุบลราชธานี

ระหว่างที่เปิดสำนักเรียนมูลกัจจายน์ที่วัดโพธิ์ไชย ได้มีพระภิกษุสามเณรเดินทางมาเล่าเรียนศึกษา กันเป็นจำนวนมาก ซึ่งท่านเป็นพระผู้ทรงคุณวุฒิ ที่รับหน้าที่อบรมสั่งสอนให้ท่องจำพระปาติโมกข์ สวดมนต์เจ็ดตำนาน สิบสองตำนาน ได้อย่างคล่องแคล่ว ด้วยการสอนแบบมุขปาฐะ

กล่าวได้ว่า ในช่วงเวลาแห่งการดำรงสมณเพศ หลวงปู่คาน ไม่ได้รับตำแหน่งทางปกครองคณะสงฆ์และสมณศักดิ์ใดๆ ทั้งสิ้น ด้วยท่านเพียงทำหน้าที่เป็นครูผู้อบรมสั่งสอนพระธรรมวินัยอย่างเคร่งครัดและอบรมศีลธรรมให้แก่อุบาสกอุบาสิกาเท่านั้น

นอกเหนือไปจากการให้ความรู้แก่พระภิกษุสามเณรแล้ว ด้านการพัฒนาวัดท่านยังได้ร่วมกับชาวบ้านก่อสร้างอุโบสถ (สิม) หลังใหม่เป็นอาคารก่ออิฐถือปูน แทนสิมไม้หลังเก่า ที่ชำรุดทรุดโทรมสมัยพระครูขันธ์ เป็นเจ้าอาวาสรูปที่ ๑ โดยใช้เวลาก่อสร้างนาน ๔ ปี

จากนั้นยังได้ก่อสร้างศาลาการเปรียญ (หอแจก) ครอบพระเจ้าองค์ใหญ่ ซึ่งเป็นพระพุทธรูปเก่าแก่ปางมารวิชัย หน้าตักกว้าง ๒.๔๐ เมตร สูง ๔ เมตร ที่สร้างมาพร้อมกับวัดโพธิ์ไชย ประดิษฐานอยู่ในศาลาการเปรียญหลังใหม่ พร้อมกุฏิสงฆ์ ๓ หลัง

หลวงปู่คาร เป็นพระที่เคร่งครัดในพระธรรมวินัย คอยอบรมลูกศิษย์อย่าประมาทในศีล แม้สิกขาบทเล็กๆ น้อยๆ ในพระวินัยจะประมาทไม่ได้เด็ดขาด แม้การตากผ้าสบงจีวรแล้วมิได้เฝ้าดูรักษา ก็จะตำหนิพระลูกศิษย์ เป็นสมณะต้องมักน้อยสันโดษ เป็นอยู่ง่ายๆ กินแต่น้อย ไม่สะสมทรัพย์สิ่งของ

◎ มรณภาพ
ในช่วงบั้นปลายชีวิต หลวงปู่คาน คันธิโย วัดโพธิ์ไชย สุขภาพร่างกายของท่านไม่แข็งแรงดังเดิม กระทั่งวันที่ ๑๙ กันยายน พ.ศ.๒๕๒๐ เวลา ๒๐.๒๐ น. ท่านละสังขารอย่างสงบ ด้วยโรคชราภาพ สิริอายุรวมได้ ๙๖ ปี พรรษา ๗๕

◎ ด้านวัตถุมงคล
ในปี พ.ศ.๒๕๒๐ ก่อนจะมรณภาพ คณะศิษย์จัดสร้างวัตถุมงคลขึ้น ตั้งใจให้ไว้แจกเป็นที่ระลึกในวันครบรอบคล้ายวันเกิด ๙๗ ปี แต่ไม่ทันเพราะท่านมรณภาพเสียก่อน เป็น เหรียญรุ่นแรก หลวงปู่คาร คันธิโย วัดโพธิ์ไชย จ.นครพนม เนื้อทองแดงรมดำ แต่ไม่ทราบจำนวนที่จัดสร้างแน่ชัด

ลักษณะเป็นเหรียญอาร์มรูปทรงคล้ายโล่ มีหูห่วง ด้านหน้าเหรียญ ยกขอบเส้นสันนูน ตรงกลางเหรียญมีรูปเหมือนหลวงปู่คารครึ่งองค์หันหน้าไปทางซ้าย ด้านล่างสลักตัวหนังสือนูนคำว่า “หลวงปู่คาร คนฺธิโญ” บรรทัดล่างถัดมาเขียนคำว่า “ครบรอบ ๙๗ ปี”

ด้านหลังเหรียญ มีเส้นสันขอบบางรอบเหรียญ ตรงกลางเหรียญมียันต์น้ำเต้าหรือยันต์พระเจ้า ๕ พระองค์ ในวงเส้นคล้ายวงกลม ๕ วงภายใน สลักอักขระคำว่า “นะโม พุทธายะ” ถัดลงมาสลักตัวหนังสือนูน ๒ บรรทัด “วัดโพธิ์ชัย อ.ท่าอุเทน จ.นครพนม” หลังจัดสร้างแล้วเสร็จ ปรากฏว่าได้รับความนิยม ถึงแม้จะเป็นเหรียญตาย ที่สร้างหลังมรณภาพไปแล้วก็ตาม เป็นเหรียญหายากพอสมควร มีประสบการณ์สูง